اخیرا کمپین #حق_سفر داریم در اعتراض به واسطه‌گری روادید و دلایل غیرمنطقی رد درخواست ویزای ایرانیان از سوی سفارت‌های خارجی در شبکه‌های اجتماعی شکل گرفته که در آن، افراد تجربه خود را از برخورد با این موضوع روایت می‌کنند. یکی از این روایت‌ها می‌تواند متعلق به افرادی باشد که می‌خواهند به‌هردلیلی به انگلستان سفر کنند. وقتی فیلیپ هاموند، وزیر امور خارجه پیشین انگلستان، سفارت انگلیس در ایران را در شهریور ١٣٩٤، پس از چهارسال بازگشایی کرد، به این مسئله اشاره نکرد که کمترکسی قرار است بتواند از طریق سایت این سفارت برای گرفتن ویزا در تهران نوبت بگیرد. حتی زمانی‌که دیوید کامرون، نخست‌وزیر اسبق انگلیس، دی‌ماه همان سال در تماس تلفنی با حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران، خبر ازسرگیری بخش صدور ویزا در سفارت لندن را داد، درباره روند سخت یا تقریبا غیرممکن صدور ویزای انگلیس سکوت کرد. درعوض بنگاه‌ها و آژانس‌هایی که ادعا می‌کنند وقت‌های سفارت انگلیس را در اختیار دارند انگارنه‌انگار که مشغول کاری غیرقانونی هستند. کافی است شماره یکی از آنها را پیدا کنید و وارد مکالمه شوید: وقتی می‌پرسم: «به شکل عادی نمی‌شود صفحه وقت‌گرفتن را باز کرد. شما چطور وقت‌های سفارت انگلیس را در اختیار دارید؟»پاسخ می‌شنوم: «چندثانیه بعد از اینکه صفحه نوبت‌دهی سفارت انگلیس باز می‌شود، ما تمام وقت‌ها را با یک نرم‌افزار می‌گیریم».صدای کارمند آژانس گرم و صمیمی است و می‌توان برای لحظه‌ای فراموش کرد که آژانس او در حقیقت حق عمومی متقاضیان نوبت روادید را به سرقت برده است. جالب‌تر اینکه نه‌تنها هیچ تصوری در مورد ناحق‌بودن دراختیارداشتن وقت‌های متقاضیان دیگر ندارد، بلکه لحظه‌ای، موقع گفتن «بیشتر وقت‌های سفارت انگلیس بازار در اختیار آژانس ماست»، صدایش غرورآمیز به نظر می‌رسد. قیمت هر نوبت ویزای سفارت انگلیس بین ٢٠٠ الی ٢٥٠ دلار برای روندی است که قاعدتا باید رایگان باشد. وقتی می‌پرسم چرا این‌قدر زیاد؟ جواب می‌دهد تازه به نسبت وقت سفارت ایتالیا و آلمان مبلغ ناچیزی در بازار است. راست می‌گوید. قیمت دلالی نوبت ویزای انگلیس در آژانس‌های دیگر هم همین حدود است. اما چطور هزینه گرفتن نوبت ویزای کشورهای مختلف بین همه آژانس‌ها این‌همه با هم هماهنگ است؟ نکند صنفی پنهانی برای «نوبت‌‌بگیران سفارت‌ها» وجود دارد و کسی خبر ندارد؟ اما انگار راه دیگری هم وجود دارد. «هادی ت»، یکی از کسانی که به کشورهای اروپایی تورهای شخصی می‌برد، در این مورد چیز دیگری می‌گوید: «کارمندان جزء سفارت‌خانه‌ها با برخی از ایرلاین‌ها قرارداد دارند. به تعداد مسافران معرفی‌شده پورسانت دریافت می‌کنند. این اشخاص می‌دانند وقت‌های سفارت‌ها کی باز می‌شود و می‌توانند وقت‌های سریع‌تری بگیرند. در حقیقت نوبت‌ها به تورهایی داده می‌شود که از ایرلاین خاصی استفاده کنند». از او می‌پرسم برای ادعایش مدرکی دارد؟ می‌گوید معلومه که نه!
«مهرداد» دراین‌باره روایت مشابهی دارد: «وقتی آژانس بعد از دریافت یک‌میلیون تومان برایمان ایمیل وقت یکی از سفارت‌ها را فتوشاپ کرد گفت که حتما در زمان مشخص‌شده به سفارت مراجعه کنیم؛ چون فقط با شخصی که وقت‌ها را در آن زمان چک می‌کند هماهنگ شده است»، مهرداد و همسرش در انتخاب ایرلاین خود آزاد بودند، اما به نظر می‌رسد برای برخی از تورها، استفاده از ایرلاین مشخص (معمولا مربوط به همان کشور) الزامی باشد. «م. رضایی» در انگلستان وکیل امور مهاجرتی است. به نظر او وضعیت پیش‌آمده در مورد نوبت سفارت‌های مختلف در ایران به دلیل تعداد بالای متقاضیان و سیاست‌های مهاجرتی کشورهاست. او می‌گوید: «مشخصا در مورد انگلستان شایعه‌ای قوی در میان وکلای مهاجرتی وجود دارد که برای هر کشور تعداد سهمیه مشخص صدور ویزا تعیین شده است. گفته می‌شود در مورد ایران، سهمیه صدور ویزا ١٥٠ عدد در ماه است. با توجه به میزان بالای تقاضای ویزای انگلستان در ترکیه، امارات و تهران، این تعداد بسیار اندک است. به همین دلیل با ردشدن پرونده‌هایی عجیب‌وغریب مواجه می‌شویم؛ از جمله ماجرای ویزاندادن به مادر دختری که در بیمارستانی در لندن بستری بود به دلیل مجردبودن مادر که سه سال قبل از آن همسرش را از دست داده بود! اگر شایعه سهمیه اندک ایرانیان در گرفتن ویزا درست باشد، در حقیقت پرونده‌ها در مقایسه با یکدیگر بررسی می‌شوند، نه به شکل اختصاصی. به‌خاطر وجود سهمیه صدور ویزا، آنها ترجیح می‌دهند متقاضیان زیاد نباشند و راه‌های درخواست روادید را پیش از مطرح‌شدن تا حد امکان سخت و از دسترس عموم خارج کنند؛ به‌همین‌دلیل اقدام خاصی برای جلوگیری از به‌سرقت‌رفتن نوبت‌ها انجام نمی‌دهند». با توجه به عدم صدور ویزا برای اغلب افرادی که بعد از عبور از هفت‌خوان، موفق می‌شوند مدارک خود را به مرکز VFS تهران ارائه دهند این توضیح چندان غیرمنطقی به نظر نمی‌رسد. از طرفی رقابت برای برداشتن لقمه‌ای هرچند کوچک از سفره متقاضیان مستأصل روادید انگلستان کار را به جایی رسانده که حتی مرکز VFS تهران (مرکز کارگزاری که مدارک متقاضیان ویزا را دریافت و به کنسول انگلیس ارسال می‌کند) در ابتدای ورود مراجعه‌کنندگان، با درخواست پرینت مدارکی غیرضروری که در سایت سفارت قید نشده، هزینه پرینت آن مدارک را دوبرابر قیمت معمول حساب می‌کند. پیش از این نامه‌های اعتراضی خطاب به جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، درباره فروش غیرقانونی نوبت روادید ایتالیا و اعتراض به سفیر آلمان از سوی هزاران نفر امضا شده است. اما اینک افرادی که همراه کمپین #حق_سفر داریم شده‌اند و معتقدند با پاسپورت ایرانی نباید حق سفر به کشورهای دیگر به دلایل واهی از آنان سلب شود، سؤالاتی در این روایت‌ها مطرح می‌کنند. آنان می‌پرسند:چرا دستگاه دیپلماسی ایران در این مورد، برای احقاق حق شهروندان خود چانه‌زنی نمی‌کند؟ چرا این سفارت‌ها با یک بازبینی ساده، ایمنی سایت خود را بالا نمی‌برند؟ خریدوفروش وقت ایمیلی سفارت در بازار، چگونه انجام می‌گیرد؟ و … .وزارت امور خارجه ایران پیش از این با صدور بیانیه‌ای نسبت به اعتراض‌ها و طومارها در مورد روند صدور روادید سفارت‌خانه‌های خارجی واکنش نشان داد و به عنوان راه‌حل از شهروندان درخواست کرد از سفر به این کشورها خودداری کنند! این وزارتخانه در حقیقت به‌جای استفاده از دیپلماسی و چانه‌زنی سیاسی برای دفاع از حق سفر مردم ایران، تمام بار مسئولیت را به دوش خود آنها واگذار کرد. این در حالی است که قسمتی از این مشکل در داخل خاک ایران اتفاق می‌افتد و همان‌طور که گفته شد، مشخص نیست به چه دلیل از طرف دستگاه قضائی و پلیس فتا، با کسانی که مدعی طراحی نرم‌افزار و نوبت‌فروشی به مردم هستند، برخوردی صورت نمی‌گیرد و با این روند به‌گونه‌ای برخورد می‌شود که انگار بسیار عادی و پیش‌پاافتاده است.
مهزاد الیاسی
منتشر شده در روزنامه شرق
