همین چند روز پیش ٥٥ مهاجر دیگر در آب‌های سواحل یمن به وسيله قاچاقچیان عمدا غرق شدند. این دومین بار در یک ماه گذشته است که قاچاقچیان این منطقه برای فرار از دست مأموران، مهاجران عمدتا کم‌سن‌وسال را به زور از قایق به آب می‌اندازند تا غرق شوند. از طرفی به دنبال توقف فعالیت «پزشکان بدون مرز» به دلایل امنیتی، سازمان امدادرسانی آلمانی «چشم دریا» نیز کمک‌رسانی خود به پناه‌جویان را در سواحل لیبی متوقف کرد؛ اتفاقی که به گفته این سازمان، منجر به مرگ هزاران پناه‌جوی دیگر در این منطقه می‌شود. هرساله از بیش از یک میلیون مهاجری که موفق می‌شوند خود را به اروپا برسانند، بین سه تا پنج هزار نفر جان خود را در دریای مدیترانه به دلیل مهاجرت غیرقانونی از دست می‌دهند. به اعتراف بان کی‌مون، دبیرکل وقت سازمان ملل، اتحادیه اروپا با دراختیارداشتن ٢٤ درصد تولید ناخالص داخلی جهان و آمریکا با داشتن ٢٣ درصد (GPD) جهان، پذیرای مهاجران کمتری نسبت به کشورهایی مثل ایران و پاکستان بود‌ه‌اند. پس از بحران سوریه تا به حال حدود پنج میلیون سوری مجبور به مهاجرت از کشور و در مجموع ١١ میلیون نفر مجبور به جابه‌جایی از سرزمین‌های خود شده‌اند. این در حالی است که در جهان حداقل ١٥٠ میلیون نفر نیازمند کمک‌های بشردوستانه اولیه در زندگی روزمره خود هستند. کسانی که برای به‌آب‌زدن و رساندن خود به سرزمین‌های پیشرفته، چیزی برای ازدست‌دادن ندارند. به نظر می‌رسد بحران پناهندگان و مهاجران غیرقانونی به مرحله‌ای کنترل‌ناپذير رسیده است.
به گفته ویلیام سوئینگ، رئیس سازمان بین‌المللی مهاجرت، درآمد قاچاقچیان انسان در سال گذشته ٣٥ میلیارد دلار بوده است. او می‌گوید: «پناهندگان تصور نمی‌کنند که به محض به‌آب‌زدن زندگی‌شان نجات پیدا کرده است؛ آنها در حقیقت راهی برای ماندن ندارند. به جای سخت‌ترکردن راه‌حل‌هایی که جواب نداده‌اند، باید فکری تازه برای مهاجرت قانونی و امن از طریق ویزای کار، دیدار بستگان یا راه‌های قانونی دیگر کرد».
برایان کپلن، استاد اقتصاد دانشگاه جورج میسون و دانش‌آموخته دانشگاه‌های برکلی و پرینستون، دراین‌باره نظر دیگری دارد. او یکی از اقتصاددانانی است که به جای اعتقاد به سهولت در صدور ویزا و مهاجرت قانونی، به‌طور کلی از تئوری مرزهای باز دفاع می‌کند و معتقد است مرزهای آزاد در تمامی دنیا، تنها راه‌حل مؤثر برای ازبین‌بردن مهاجرت غیرقانونی و فقر جهانی است. سخنی که بیشتر به یک رؤیا می‌ماند اما از نظر او و مایکل کلمنس، مدیر تحقیقات مرکز توسعه جهانی و دست‌اندرکاران وب‌سایت openborders.info، ایده مرزهای آزاد راه‌حلی است که به دوبرابرشدن تولید ناخالص داخلی جهان و تولید بیشتر در مقیاس بین‌المللی منجر خواهد شد. در حقیقت مهاجران با فرستادن دستمزد خود به کشورهای مبدأ ، موازنه ثروت میان کشورهای پیشرفته و در حال توسعه را متعادل‌تر خواهند کرد؛ رقمی که به گفته سازمان همکاری و توسعه اقتصادی سه برابر کمک‌های جهانی به این کشورهاست. علاوه بر این، آزادی بدون قید و شرط مهاجرت، علاوه بر شکوفایی مهاجران در کشورهای پیشرفته به گسترش ارزش‌هایی از جمله آموزش، برابری جنسیتی و انتخابات آزاد در مقیاس جهانی کمک خواهد کرد و از درگیری‌های منطقه‌ای خواهد کاست. از لحاظ اخلاقی و حقوق بشر نیز هر انسانی تا زمانی که به دیگران آسیبی نرسانده، قاعدتا باید حق آزادی انتخاب محل زندگی و کار خود را داشته باشد، فرصت پیشرفت و زندگی بهتر باید به‌طور برابر در اختیار افراد قرار گیرد و نمی‌توان ملت‌ها را به صرف به‌دنیاآمدن در جغرافیایی متفاوت از این فرصت‌ها محروم کرد. به گفته مایکل کلمنس، توسعه درباره انسان‌ها معنی دارد نه مکان‌ها.
بااین‌حال این نظریه منتقدان زیادی دارد. کسانی که نگران رشد زاد و ولد، مسائل امنیتی، تهدید دموکراسی، ازدست‌دادن بازار کار برای افراد بومی و استفاده از منابع مالی و طبیعی کشورهای مقصد هستند، نظریه مرزهای آزاد را بیشتر یک اتوپیای غیرقابل‌عمل می‌دانند تا واقعیتی قابل پذیرش. در این مورد در فرصت‌های آتی خواهم نوشت.
مهزاد الیاسی
منتشرشده در روزنامه شرق
